Żeń-szeń jest gatunkiem byliny z rodziny araliowatych: ma zdrewniałe łodygi i osiąga około pół metra wysokości, ale oczywiście to korzeń jest jego najcenniejszą częścią. Żeń szeń jest znany już od wielu lat i zdobył stabilną pozycję na rynku suplementów. Jednak w porównaniu z Chinami i Japonią jest u nas wciąż nowinką – w krajach Azji znany i stosowany był już bowiem 2000 lat p.n.e. Nazwa rośliny na Zachodzie wywodzi się z chińskiej nazwy rénshēn oznaczającej „korzeń przypominający wyglądem człowieka” i nawiązuje do kształtu kłącza. Żeń-szeń jest rośliną o dużych wymaganiach klimatycznych i stosunkowo długim okresie wzrostu, co sprawia, że jej uprawa jest bardzo trudna.
Zeń szeń jest bardzo popularny i znany więc skupię się na od razu na temacie odmian rośliny, bo żeń-szeni jest kilka.
Żeń-szeń koreański (łac Panax Ginseng)
Najpopularniejszy rodzaj, zatem nieśmiało można założyć, że to o nim zwyczajowo mowa, gdy pojawia się nazwa „żeń-szeń”; nazywany jest też azjatyckim lub czerwonym. Ta odmiana zasłynęła jako afrodyzjak i naturalny preparat poprawiający libido oraz wzmacniający organizm fizycznie i psychicznie. Sława ta wynika głównie z potwierdzonej naukowo dużej zawartości substancji czynnych o nazwie ginsenozydy. Są tak cenne, ponieważ potrafią zwiększać zdolność hemoglobiny (czerwony barwnik krwi) do przyłączania się tlenu. Zwiększają uwalnianie w organizmie tlenku azotu, wspierając rozkurcz naczyń krwionośnych. Powoduje to zwiększony napływ krwi do penisa, co może skutecznie eliminować problem zaburzenia wzwodu. Działanie takie ma pozytywny wpływ nie tylko na erekcję, ale również na utrzymanie wzwodu i zwiększenie odczuć seksualnych. Zgodnie z selektywnymi badaniami roślina podnosić ma także poziom testosteronu u mężczyzn oraz zwiększać liczbę plemników w nasieniu i ich ruchliwość.
A ponadto: pobudza pracę serca, obniża poziom cholesterolu i cukru we krwi, działa przeciwzakrzepowo, opóźnia procesy starzenia się organizmu, łagodzi objawy menopauzy i andropauzy. Żeń-szeń wykazuje także działanie adaptogenne, które przyczynia się do zwiększonej odporności na stres, a także przeciwdziała tworzeniu się wrzodów żołądka i dwunastnicy, powstających w wyniku narażenia na sytuacje stresowe. Dodatkowo, niweluje wyrządzone przez alkohol i leki szkody powstałe w wątrobie. Odnośnie zawartości witaminowej i mikroelementowej to w roślinie jest sporo: witaminy C, E i z grupy B (B1, B2 oraz B12) oraz żelaza, magnezu, wapnia, krzemu, fosforu, manganu, i cynk oraz trochę siarki.
Żeń-szeń amerykański (łac: American ginseng, Panax quinquefolius)
Amerykańska odmiana zwana inaczej żeń-szeniem pięciolistnym, popularna na terenach Ameryki i Kanady. W przeciwieństwie do odmiany koreańskiej, ma działanie bardziej tonizujące, a nie aktywizujące. Bardziej nadaje się dla osób zestresowanych, które nie potrzebują doładowania, a po prostu chcą zmniejszyć napięcie psychiczne. Zatem o ile odmiana koreańska pobudza organizm, podnosi ciśnienie krwi i jest zalecana osobom, które mają mniej energii na co dzień, o tyle żeń-szeń amerykański działa uspokajająco i wskazany jest osobom podenerwowanym, zestresowanym oraz z problemami ze spaniem. Wersja amerykańska zawiera też więcej witamin z grupy B, C oraz E.
Użytkownicy nierzadko też cieszą się z lekkiej poprawy funkcji poznawczych, głównie sprawniejszej pamięci. Żeń-szeń amerykański jest efektywnym przeciwutleniaczem i czynnikiem hamującym stany zapalne, co sprzyja zdrowiu mózgu oraz serca.
Żeń-szeń syberyjski (łac: Eleutherococcus senticosus, Eleuterokok kolczasty)
Nie jest żeń-szeniem, co widać już w całkowicie innej nazwie botanicznej (patrz wyżej, nie ma słowa „ginseng”). Sybirak jest zatem inną rośliną, choć z tej samej rodziny i o podobnych właściwościach leczniczych do klasycznego rzeń-szenia koreańskiego, stąd też nawiązanie do nazwy.
Jest świetnym suplementem dla sportowców, szczególnie uprawiających dyscypliny wydolnościowe. W pewnym badaniu zauważono, że u młodych, zdrowych i aktywnych mężczyzn 8 tygodniowa suplementacja eleuterokokiem poprawiała parametry treningowe. Nie udało mi się jednak dotrzeć do źródeł opisujących te badania.
Sybirak zawiera specyficzne związki organiczne o nazwie eleuterozydów A-G i I-M. Odpowiadają one za większość właściwości leczniczych żeń-szenia syberyjskiego. A właściwości tych jest naprawdę wiele. Przede wszystkim eleuterokok ma działanie adaptogenne – tzn. zwiększa możliwości przystosowania się do zmieniających się warunków otoczenia. Ma to przede wszystkim znaczenie w przypadku warunków stresowych. Wyciągi z żeń-szenia syberyjskiego wspomagają organizm w walce ze stresem, pomagają łatwiej go znieść i łatwiej dostosować się do wszelkiego rodzaju zmian. Podobnie jak żeń-szeń właściwy, żeń-szeń syberyjski wspomaga pracę mózgu, koncentrację, zapamiętywanie, a przede wszystkim dodaje energii.
Żeń-szeń indyjski (łac: Withania somnifera)
Czyli witania ospała inaczej śpioszyn lekarski, lub wiśnia zimowa – gatunek rośliny z rodziny psiankowatych w ogóle żeń-szeniem nie jest. To po prostu inna nazwa popularnej ashwagandhy. Zatem tej roślinie poświęcę oddzielny materiał.
A na koniec jeszcze kilka dodatkowych informacji:
- Według tradycji chińskiej roślina może być stosowana tylko w chłodnych miesiącach (okres zimowy).
- Żeń-szeń, a używki. Roślina może zmniejszyć niepokój i depresję, jakie występują przy odstawieniu wszelkiego rodzaju substancji uzależniających: od morfiny do nikotyny. Jeśli zdarzy nam się wypić za dużo – roślina jest sprawdzonym ziołowym lekarstwem na kaca.
- Środki z szeń-szeniem, aby przynosiły pozytywne efekty, należy stosować regularnie przez określony czas, min 2-3 tygodnie. Dzienna dawka korzenia powinna oscylować między 0,5, a 2 mg. Kuracja nie powinna trwać dłużej niż dwa miesiące, po tym czasie należy zrobić min 2 tygodniową przerwę. Warto również podkreślić, że tabletki z żeń-szeniem należy przyjmować rano, a jego nadużywanie może wiązać się z wystąpieniem skutków ubocznych. Wynikiem nadużywania środków z żeń-szeniem może być zespół żeńszeniowy, który objawia się m.in.: bólami głowy, nadciśnieniem, biegunką oraz sennością.